Praten over retail in transitie. Aan tafel allemaal direct betrokkenen. “De consument zit aan de knoppen.” Hanneke Verburg trapt af als gespreksleider. “De on- en offline detailhandel haalde in 2014 een omzet van circa 93 miljard euro, ongeveer de helft door food.”
In de sector zijn ruim 98 duizend ondernemingen actief en er werken ruim 500 duizend mensen (fte’s). In Nederland geven we dit jaar naar verwachting zo’n 16 miljard euro uit aan online aankopen van producten en diensten. In 2014 was dit nog 14 miljard euro, waarvan ruim 7 miljard euro aan producten. De leegstand van winkels liep in 2014 op van 6,9 naar 7,5 procent. Kortom: we leven in een tijdperk van disruptie en transitie.”
Waanzinnig interessante tijd
“Dat zijn cijfers die aantonen dat de wereld van de retailer verandert”, beaamt Jan Meerman. “De opkomst van online gaat snel. Op individueel niveau zijn er gelukkig veel ondernemers die in de verandering zitten. Iedereen zoekt naar antwoorden.” Volgens Roland Kahn zijn er twee soorten retailers die het redden. “Dat is de echte kleine ondernemer: hij kent zijn klant een-op-een en kan daardoor in zijn speciaalzaak de consument op maat bedienen. Of je hebt zo’n duidelijk concept – vaak binnen een keten – dat de klant precies weet wie je bent. Het mooie van bricks en clicks, én de enorme berg technologische kennis is dat de grote retailers beide doen. De techniek helpt daarbij. Wat mij betreft is het een waanzinnig interessante tijd.”
Wijnand Jongen wijst erop dat de consument op dit moment sneller handelt dan de ondernemer aankan. “Er komen steeds weer nieuwe technologieën beschikbaar. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat we leven in een tijd waar consumenten veranderingen sneller omarmen dan wij als bedrijven aankunnen. De consument zit nu écht letterlijk en figuurlijk aan de knoppen. Daarbij komt dat we nog maar aan het begin van een verandering staan. We moeten oude structuren doorbreken en loskomen van allerlei traditionele branche- en sectorindelingen die hun langste tijd hebben gehad.”
Vastgoed zoekt innovatieve concepten
“Ook voor vastgoed is de huidige verandering in retailland een lastige situatie”, stelt Hanneke Verburg. “In 2010 werd voorspeld dat dertig tot veertig procent van de retailers
verdwijnt. Dat lijkt me voor de vastgoedmarkt een uitdagende situatie.” René Vierkant geeft aan dat de transitie intellectueel interessant is en in de praktijk uitdagend. “Als belegger moet je nu echt aan de gang met vastgoed. Wij kijken heel nadrukkelijk naar nieuwe vormen van samenwerking met onze partners. We moeten dichter op de klant zitten. Daarnaast moet de hele keten er creatief mee aan de slag. Ik zei daar eerder over: Door vastgoed- en retailkennis op een creatieve manier te combineren, kun je tot innovatieve en duurzame concepten komen. Daarnaast moet er nu echt gewerkt gaan worden aan het organiseren van de krimp. Daar moet de overheid regie gaan nemen, samen met vastgoedeigenaren en retailers.”
De aanwezigen zijn het er over eens dat voor creatieve oplossingen voor het “vastgoedprobleem” niet op de overheid moet worden gerekend. Roland Kahn: “Wachten op de overheid duurt te lang. Daarom moet de markt zijn werk doen. Als zoveel verschillende marktpartijen te veel meters hebben gecreëerd, heb je winners en losers. Met leegstand leren we leven. Winkels blijven in de stadskernen van belang. Alles wat simpel is, bestellen mensen via internet. Maar als je beleving wilt, ga je naar de stad. Die moet bereikbaar en veilig zijn, met voldoende parkeerruimte.” René Vierkant: “De marktpartijen moeten de overheid laten zien hoe ze die faciliterende regie kunnen pakken. Als dat niet gebeurt, gaan vastgoedpartijen vandaag of morgen bepaalde locaties verlaten, omdat we onze rendementen niet meer halen. Er zijn overigens ook middelgrote plaatsen die op de goede weg zijn. Zij stellen met een duidelijk profiel de consument centraal.”
Toekomst: retail kantelt nog 180 graden
“Veel leden van INretail investeren in e-commerce”, volgens Hanneke Verburg. ”Dat zorgt voor hoge kosten en een spagaat voor de retailer. Hij wil on- en offline, maar verliest rendement omdat de kosten zo hoog zijn.” Wijnand Jongen: “Er zijn twee groepen ondernemers, zij die online als een kans zien en zij voor wie online een soort reactieve beweging is, omdat het zo nodig moet. Niet iedereen zal dus succesvol zijn. Online is een business apart, niet even iets dat je erbij doet. We gaan terug naar het winkellandschap van de jaren 50. Er zijn steden en middelgrote steden die het fantastisch georganiseerd hebben. Maar in andere gemeenten en dorpen is geen plaats voor retail, los van een supermarkt en ambachtelijke bedrijvigheid.” “Voor mijn bedrijven zie ik dat er in de kleinere steden kleinere winkels komen”, reageert Roland Kahn. “Daar hoef ik namelijk niet alles op voorraad te hebben. In grotere steden worden de winkels groter. Alles natuurlijk in juiste combinatie met online. Ik constateer ook dat grote internetspelers in de rij staan voor goede merken. Wij maken met onze merken al tien procent uit van de fashionomzet van Wehamp.”
Jan Meerman geeft aan dat ook kleinere spelers een gezonde on- en offline-strategie kunnen volgen. “Die werelden lopen door elkaar heen in nieuwe concepten. Grote partijen zoals Coolcat organiseren dat zelf. Kleinere partijen zoeken de samenwerking, zoals met leveranciers.” Volgens Wijnand Jongen geldt deze ontwikkeling slechts voor de komende paar jaar. “Er komt een generatie jongeren aan die in een andere wereld opgroeit, met andere gedragspatronen. Daarnaast hebben we te maken met de komst van bijvoorbeeld de slimme, delende en circulaire economie. Door deze ontwikkelingen verwacht ik dat de transitie die we nu doormaken verder tot 180 graden door zal kantelen. Het winkelen van de toekomst is een volledig geïntegreerde on- en offline ervaring, met de smartphone als een van de belangrijkste gereedschappen. Het is de uitdaging om de beleving van deze nieuwe generatie consumenten naadloos aan de winkelervaring toe te voegen. Dan voeg je echt waarde toe aan de belevingswereld van de nieuwe consument, dat is cruciaal.”
Sterrenstatus herpakken
Volgens Roland Kahn kunnen we de toekomst met vertrouwen tegemoet zien “als we niet meer accepteren dat middelmaat de standaard is. Excelleren moet weer des Nederlands worden. De kansen zijn er volop. Er dienen zich steeds meer jonge, heel goede ondernemers aan, we hebben een prettige multiculturele samenleving en we zijn als klein land nog heel wendbaar. Dat excellerende ondernemerschap moet alle ruimte krijgen.” Jan Meerman sluit daar bij aan. “Ik trek het graag breder. De huidige èn de toekomstige ondernemer heeft baat bij een faciliterende overheid. Een deltaplan voor de Nederlandse economie zou goed zijn; retail is daarvan vanzelfsprekend een belangrijk onderdeel. Retail is immers tot in de haarvaten verweven met de samenleving. Daarmee is het een maatschappelijk belang om ervoor te zorgen dat Nederland haar sterrenstatus herpakt. Dat kan alleen als alle stakeholders, ieder vanuit de eigen rol, in gezamenlijkheid gaan werken aan de strategische positie van de retail voor de BV Nederland. We moeten het nu doen. Het feit dat minister Kamp de Retailagenda dit voorjaar lanceerde, is een positief signaal. Het moet via een deltaplan verheven worden tot kabinetsbeleid.”
Dit artikel is eerder verschenen bij Over Ondernemen